Fietsen over de Vennbahn en het dak van België

Fietsen over de Vennbahn, dat is ook fietsen doorheen de geschiedenis
De Vennbahn volgt het traject van de gelijknamige spoorlijn, die onder impuls van de Pruisische overheid in 1889 in gebruik werd genomen. De spoorlijn werd gebruikt om steenkool uit het winningsgebied rond Aken naar de ijzerverwerkende industrie van Luxemburg en Frankrijk te vervoeren. En ook al bracht ze aanvankelijk economische groei en welvaart naar de omliggende regio, toch raakte ze vanaf 1920 stilaan in onbruik.

Plannen voor een toeristische reconversie, eind vorige eeuw, kenden matig succes. Tot RAVeL er zich mee ging moeien. RAVel is het netwerk van trage wegen binnen het Waals Gewest, bedoeld voor onder meer fietsers en wandelaars. En die wegen volgen vooral jaagpaden en voormalige spoortrajecten. Exact tien jaar geleden, in 2013 werd de Vennbahn uiteindelijk als toeristische fietsbaan geopend.

Doorheen drie landen
Ook al werd de Vennbahn destijds op Duitse grond aangelegd, vandaag danst ze over de landsgrens van België en Duitsland heen, om aan te komen in het noorden van het Groothertogdom Luxemburg. Een deel van die Duitse grond werd in 1919 door het Verdrag van Versailles aan ons land overgedragen. En dat gebeurde opnieuw na de Tweede Wereldoorlog, nadat Hitler de Duitstalige Oostkantons weer had ‘verduitst’. Een interessant stuk van dat oorlogsverleden – waarin de Vennbahn zijn rol heeft gespeeld – pik je onderweg mee op infopanelen langs de route.

Maar hoe zit dat nu? Is zo’n uitgestrekt eenrichtingsfietstraject, met flink wat hoogtemeters, enkel voor avonturiers en sportfietsers, of kunnen recreanten er ook hun hart ophalen? Wij namen de proef op de som. Op de website van de Vennbahn vind je de totale afstand opgedeeld in zes etappes van elk om en bij de 20 kilometer. Die kan je, met je bagage op de fiets, afzonderlijk doen. Wie wil fietsen over de Vennbahn beschikt over legio verblijfsmogelijkheden onderweg. Naar het vertrek- en aankomstpunt kan je per auto, maar ook met de fiets op de trein. Rijd je liever in lussen: de site vermeldt ook 11 lussen die je in de omgeving kan maken en die elk een deeltje van het Vennbahntraject meepikken.

Wij kiezen voor een driedaagse beleving ‘fietsen over de Vennbahn’, met dagtochten van om en bij de 40 kilometer, die we weliswaar – met kleine varianten in ons traject – in beide richtingen afleggen. Overnachten doen we in de buurt van het sfeervolle Monschau, waar we elke ochtend opnieuw de tocht aanvatten. En waar we ’s avonds in ons rustige Eifelpension, terug op adem en kracht kunnen komen.

Rustig afdalen naar de keizerstad
Dag één fietsen we vanuit Konzen, naar het eigenlijke vertrekpunt van de Vennbahn in Aken. De eerste meters volgt onze fietswegel de drukke Trierer Strasse, om dan al snel het rustige bos- en veengebied rond Simmerath in te duiken. Rust en natuurpracht worden vanaf hier onze metgezel en blijven dat voor het leeuwendeel van onze tocht.

Bij Raeren maken we een bochtje en fietsen we over de Vennbahn op Belgisch grondgebied. We laten er de waterburcht, tevens domicilie van een vermaard pottenbakkersmuseum, letterlijk links liggen en fietsen daarna de rest van de tocht over goed verzorgde, aangename en lichtjes dalende paden op Duits grondgebied. De toeristische dienst van Nordrhein-Westfalen neemt enthousiast deel aan het Vennbahnproject van RAVeL. Dat merk je aan de talrijke verzorgde rust- en picknickplaatsen en de duidelijke wegmarkeringen.

In de buurt van Walheim passeren we de Siegfriedlinie, een verdedigingsgordel uit de Tweede Wereldoorlog, herkenbaar aan de betonnen drakentanden die boven het akkerland uitsteken en bedoeld waren om tanks de doorgang te versperren. Even verder trekt het oude stationnetje van Walheim, met op de verlaten rails nog enkele roestige spoorwagens, wel onze aandacht. Het is een herkenbaar beeld, dat we ook in Raeren mochten aanschouwen en dat we de volgende dagen nog op meerdere plaatsen zullen terugzien. Enkele van die stationnetjes zijn vandaag omgevormd tot pleisterplaatsen en terrasjes waar het als fietser goed vertoeven is.

Bij het voormalige bedevaartsdorp Kornelimünster passeren we wat achteloos de statige abdij en het charmante historische centrum. Maar via Brand rijden we vanuit oostelijke richting stilaan het centrum van Aken binnen. Daar stopt het fietsen over de Vennbahn nogal abrupt aan het ietwat verdoken station Rothe Erde. Maar wij peddelen verder het drukke centrum van de Karelsstad in, voor een obligaat terrasje en een bezoek aan de dom en het statige raadhuis, alvorens de terugweg in te zetten.

Gezapige klim naar de Hoge Venen
Dag twee begint opnieuw aan het spoor in Konzen, maar nu kiezen we richting Mützenich, een Duitse enclave in ons land aangezien de Vennbahn – die hier Belgisch eigendom is – het dorpje van de rest van Duitsland isoleert. We fietsen hier over de Vennbahn doorheen een golvend Eifellandschap met heuvelruggen vol donkere bossen en diepe dalen. Ergens in zo’n dal ligt het schilderachtige Monschau met zijn fraaie vakwerkhuizen, dat we na onze tocht met een bezoek zullen vereren.

Eerst volgen we voor een tijdje de bovenloop van de Roer, die boven op de Hoge Venen ontspringt om 165 kilometer verder bij Roermond samen te vloeien met de Maas. Aan de linkerkant passeren we het 12de-eeuwse klooster Reichenstein en ietwat verder komen we aan bij het station van Kalterherberg. Tussen dat station en Sourbrodt krijgen we gezelschap van een ander soort fietsers. Je kan er immers een deels fietsen over de Vennbahn met een spoorfiets.

Het landschap wijzigt opnieuw: we rijden nu over het weidse veenplateau van de Oostkantons heen. Haast zonder het te merken – de gemiddelde stijgingsgraad van de Vennbahn bedraagt slechts 2% – zijn we op het hoogtepunt van onze tocht toegekomen: 561 m boven zeeniveau. ’s Lands hoogste punt, de Signal de Botrange, ligt op slechts enkele kilometers van hier.

We fietsen over de Vennbahn in België. De beleving onderweg is anders dan de dag voordien, maar zeker niet minder aangenaam. De wegmarkering is vlekkeloos, met herkenbare Vennbahnlogo-plaatjes, her en der grote infopanelen en om de kilometer een levensgroot kilometerbord. Die infopanelen wijzen ons onder meer op de wachtpostruïne PD25bis, waar in 1940 korporaal Charles Devisser een van de eerste oorlogsslachtoffers van het binnenrukkende Duitse leger werd.

Bij het voormalig station van Sourbrodt leren we dan weer hoe met een in het spoor ingebouwde draaischijf een locomotief zich in de tegenrichting kan keren. Verderop in Born zullen we de volgende dag nog zo’n draaischijf passeren. Maar we fietsen eerst verder, tussen de stuwmeren van Robertville en Bütgenbach door, hoewel we die vanop de Vennbahn niet meteen te zien krijgen. Daarna passeren we nog langs Waimes, waar we op een terrasje in de luwte de innerlijke mens versterken. We komen uiteindelijk aan in Montenau, ons keerpunt voor vandaag.

Uitbollen in de Ourvallei
Dag drie verlaten we ‘s ochtends ons pension en rijden met de fietsen op de wagen terug naar Montenau, waar we vandaag de laatste, nog pittige etappe van onze Vennbahntocht aanvatten. We vertrekken aan het toeristisch infopunt Amel en doorkruisen als eerste het beschermde natuurgebied de Emmels, waar tal van weidevogels, zeldzame moerasplanten en orchideeën gedijen.

Bij Born passeren we het opvallende Von Korff-viaduct. Deze verweerde boogbrug behoorde tot een kruisend spoortraject dat hier ten tijde van de Eerste Wereldoorlog voor militair transport werd aangelegd. Daarna zakken we af naar Sankt Vith, waar de Vennbahn even haar spoor bijster raakt en langs rustige verkeerswegen voorbij het centrum loopt, om verderop in het rurale Neidingen haar loop weer te vinden.

We fietsen over de Vennbahn doorheen de pittoreske vallei van de Our, die nabij Lommersweiler de grens tussen Duitsland en het Groothertogdom gaat vormen. We duiken doorheen een tunnel om even verderop, bij een splitsing van de Vennbahn scherp rechtsaf te buigen en via RAVeL 47 richting Troisvierges aan te houden. Wie aan die splitsing rechttoe rijdt, komt via RAVeL 46 uiteindelijk in het Duitse Prüm terecht. Rechts van ons doemen nu snel de restanten van de oude Burg Reuland op, een gerestaureerde 12^de-eeuwse vesting die ooit aan een kruisridder heeft behoord. Het loont de moeite om er even naartoe te klimmen, alleen al voor het weidse uitzicht over de omgeving vanaf de oude kasteeltoren.

Met aankomst in het Groothertogdom
Via grensdorpje Lengeler fietsen we over de Vennbahn het Groothertogdom Luxemburg binnen. Maar niet voor we het spoortraject opnieuw via een omweg hebben verlaten. Eentje steil genoeg om ons op de trappers te doen staan. Maar wel nodig, om een passage doorheen de Vleermuizentunnel van Huldange te vermijden. Die 800 meter lange grenstunnel op de Vennbahn is ondertussen niet meer toegankelijk, want volledig gekoloniseerd door een tiental soorten zeldzame vleermuizen die er hun onderkomen hebben gevonden. Je kan er via een ‘belevenispad’ wel naartoe wandelen.

Uiteindelijk bereiken we, moe maar voldaan zoals dat heet, het wat zielloze station en stadje van Troisvierges. Geen grootse ontvangst in een gezellige binnenstad, maar dat hadden we ook niet verwacht. Want zoals een groot filosoof het ooit stelde: het is niet de bestemming die telt, maar het pad dat ernaartoe leidt.

PRAKTISCHE INFO
Algemeen
Informatieve website Vennbahn | Internet: vennbahn.eu
Website RAVel et Véloroutes en Wallonie | Internet: ravel.wallonie.be
Toeristische dienst stad Aken en Nordrhein-Westfalen | Internet: aachen.tourismus.de; nrw-tourismus.de
Informatie stad Monschau | Internet: monschau.de
Toeristische dienst Oostkantons | Internet: ostbelgien.eu
Tourist Info Burg Reuland | Internet: reuland-ouren.be
Dagetappes
Via volgende links kan je de trajecten van dagetappe 1 (enkel 43 km), etappe 2 (enkel 39 km) en 3 (enkel 42 km) op Google Maps bekijken. Voor etappe 1 verkozen we een afwijkende terugweg, waarbij we een stuk van de Vennbahn afsneden langs de (drukke) Monschauer en Trierstrasse. Voor etappe 2 volgden we op de terugweg vanuit Waismes fietsknooppunten 10-89-55-78-79-43-42-72 om bij 38 weer op de Vennbahn in Kalterherberg uit te komen (steile hellingen!). En etappe 3 deden we integraal in de tegenrichting.

PIN nu en plan later