In de ban van Litouwen

Schrik voor Russische buren
Groothertogdom Litouwen was ooit een machtig land dat zich uitstrekte tot aan de Zwarte Zee. In 1569 werd het een staat met Polen, tot in 1795 Pruisen het westelijk deel van Litouwen innam en Rusland de overige delen veroverde. Ook de buurlanden Estland en Letland, waarmee ze samen de Baltische staten vormen, werden slachtoffer van de expansiedrift van de Russen. Pas in 1918 lukte het hen om zich van de Russen te bevrijden en weer onafhankelijk te zijn. Helaas was dat van korte duur, want in 1940 werden ze weer bij de Sovjet-Unie geannexeerd.

Als eerste Baltische Staat deel van Europa
Groot was de vreugde toen ze in 1990 als eerste Baltische staat onafhankelijk werden nadat de bevolking massaal op straat was gekomen om de Russische soldaten uit hun straten en van hun pleinen te verwijderen. Meteen deden ze er alles aan om toe te treden tot de Europese Unie en op 1 mei 2004 was het zover. De schrik voor hun gewelddadige buren zit er echter nog steeds in. Ook het trauma van de Tweede Wereldoorlog, toen er 200 000 joden werden gedood waarvan er 70 000 in Vilnius woonden, blijft nazinderen.

Vilnius, stad van kerken
We hebben slechts enkele uurtjes om de hoofdstad Vilnius te bezoeken. We trekken dan maar onmiddellijk naar het hoogste punt van de stad: de Gediminastoren. De toren is een overblijfsel van een burcht van waaruit we een mooi panoramisch zicht hebben over de oude stad met zijn kronkelende Neris-rivier, veel groene ruimtes en kerken. Het aantal kerken is enorm: gotische, neoclassicistische en barokke … sommige wat vervallen, andere fraai gerestaureerd. Alleen al in het oude centrum, dat sinds 1994 op de UNESCO Werelderfgoedlijst staat, liggen er een veertigtal. Blikvanger is de Arkikatedra Bazilika, de indrukwekkende kathedraal op het Kathedraalplein in het hart van de stad. Met zijn zuilen lijkt hij meer op een Griekse tempel dan op een kerk.

700 jaar Vilnius
Wat verderop telde tot voor kort een klok af naar 1 januari 2023. Dit jaar bestaat Vilnius 700 jaar en dat betekent feest met lichtfestivals, concerten en vele andere culturele evenementen. Nochtans heerst er normaal gezien een rustige en serene sfeer in de stad. Nergens zie je zwerfvuil en auto’s mogen in het centrum niet parkeren. Litouwen, dat toch zo groot is als België en Nederland samen, heeft dan ook maar 2,8 miljoen inwoners waarvan er amper 600 000 in Vilnius wonen, nochtans een stad zo groot als Parijs. We vragen aan enkele inwoners wat we absoluut moeten gezien hebben. Het unaniem antwoord is Uzipus.

Uzupis, het Montmartre van Litouwen
Uzupis was lange tijd een verwaarloosd stadsgedeelte en verbanningsoord voor wie niet in de pas liep. Juist daardoor trok het kunstenaars en alternatievelingen aan en werd het een symbool voor vrijheid, creativiteit en samenhorigheid. Toen men de wijk wilde afbreken en renoveren, resulteerde dit in een ware volksopstand. Uzupis riep zichzelf uit tot een zelfstandige republiek met een eigen munt, een president en een grappige grondwet. Die wordt tentoongesteld op grote plakkaten en is zelfs beschikbaar in verschillende talen. We lezen onder andere dat iedereen het recht heeft lui te zijn en stroopwafels te eten, dat elke hond hond mag zijn en dat iedereen het recht heeft om te sterven, al is dat geen verplichting. Het ongedwongen karakter van het stadsgedeelte overheerst nog, maar nu is het vooral een trendy buurt met leuke eetadresjes, kunstateliers en originele winkels.

De Palaima-hoeve: een idyllisch toevluchtsoord
‘s Avonds worden we verwacht in de Palaima-hoeve in Macionys, zo’n 96 km verwijderd van Vilnius Airport. We dineren en overnachten er te midden van een prachtig stukje natuur gelegen aan een groot meer. Alles ademt klasse en comfort uit en het avondmaal is van het niveau van een gerenommeerd restaurant. Na het ontbijt vertelt de sympathieke Zwitserse eigenaar hoe hij hier, in the middle of nowhere, zijn droom kon waarmaken. Stephen was ingenieur en droomde al lang van een carrièreswitch en toen hij de vijftig naderde, was het nu of nooit.

Logeermogelijkheden voor families en groepen
In 2010 maakte hij met zijn vrouw een motortocht langs de Balkanroute. Ze geraakten in de ban van het idyllisch stukje ongerept natuurgebied. Hoewel er nog geen wegen waren aangelegd en het hele koop- en bouwproject niet van een leien dakje liep, zette hij door om hier zijn idyllisch toevluchtsoord te creëren: Een vakantiehuis in Zwitserse Alpenstijl, met vijf gastenkamers en een sauna waarna je een afkoelende duik in het meer kan nemen. Het project werd zo’n succes dat Stephen nu al uitbreidingsplannen heeft voor logeermogelijkheden voor families en kleinere groepen. Stephen en zijn vrouw steunen ook enkele sociale projecten waarbij de opbrengst naar de kansarme bevolking in Litouwen gaat.

Dromen van een oerbos
De volgende dag hebben we een afspraak met bioloog Mindaugas Survila de stichter van Senigirés fondas. Die organisatie zamelt geld in om oerbossen te creëren. Een oerbos is een oorspronkelijk bos dat zich zonder menselijke invloed ontwikkelt en evolueert tot een stuk ongerepte wildernis. Meestal moet zo’n bos minstens 200 jaar oud zijn, maar door menselijke ingrepen zijn de meeste oerbossen gewoon verdwenen. Mindaugas Survilla had zo’n heimwee naar het oerbos waar hij als kind zorgeloos kon spelen dat hij het als zijn levenswerk beschouwt om nieuwe oerbossen te installeren. Hij zocht gelijkgestemden en kan nu steunen op de hulp van een 50-tal vrijwilligers.

Te voet door een stukje wildernis
Om geld in te zamelen maakte hij een natuurfilm, die zo’n succes kende dat het 800 000 euro opbracht, genoeg om 40 jaar geleden een eerste stuk grond te kopen. Daar mag de natuur echt nog natuur zijn. De andere aankopen gebeuren nu via sponsoring. Samen met een drietal vrijwilligers neemt hij ons mee op ontdekkingstocht in zijn prille oerbos. Dat is alleen toegankelijk met goede wandelschoenen, een stevige lange broek en een GPS om niet verloren te lopen, want wandelwegen zijn er natuurlijk niet. Onderweg krijgen we een enthousiaste uitleg over de fauna en flora waardoor we voortaan met heel andere ogen naar een stuk wildernis zullen kijken.

Een walhalla voor ornithologen en wandelen door een moeras
Na een korte tussenstop in Klaipéda, de belangrijkste havenstad aan de Oostzee, worden we verwacht in Venté Cape. Dat is een landtong aan de Oostzee, gelegen op de belangrijkste trekroute van vogels, die hier komen uitrusten op weg naar het zuiden. In het ornithologisch station worden ze geringd – zo’n 70 à 80 000 per jaar – om ze tijdens hun vlucht te kunnen volgen. Van op de oudste vuurtoren (uit 1852) van het land hebben we een prachtig zicht over de zee en zien we in de verte Kaliningrad liggen, een exclave van Rusland. Wat verderop brengt het educatief pad Aukstumala ons door een fascinerend moerasgebied, dat je kan vergelijken met de Hoge Venen in de Oostkantons. Het houten pad – waar je niet van mag afwijken – werd aangelegd op de Kulgrinda, een oude stenen onderwaterweg die door de moerassen liep. Het was een geheime weg om aan aanvallen te ontsnappen.

Curonian Spit, de Litouwse Sahara
Het orgelpunt van onze reis is Curonian Spit. Omdat het door de Baltische zee is afgescheiden van het vasteland nemen we de ferryboot. Curionan Spit is een 98 km lange landtong, die zich uitstrekt van Zelenogradsk in de Russische exclave Kaliningrad tot Klaipéda. Dit paradijselijk stukje natuur – uniek in Europa – staat sinds 2000 op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO. Het bestaat uit idyllisch mooie stranden, bossen en duinen tot 70 meter hoog die steeds van plaats verwisselen en voor een spectaculair woestijnachtig landschap zorgen. Dat natuurfenomeen wordt in het Nederlands ‘Schoorwal’ genoemd. De bossen houden het zand vast, anders zou die op wandel gaan zoals in de 15^e eeuw en 16^e eeuw gebeurde na massale houtkap. Veertien dorpjes geraakten toen onder het zand bedolven. Gelukkig is men op tijd begonnen met herbebossing om het zand van de Litouwse Sahara vast te houden. Zo niet was Curionan Spit allang in de zee verdwenen. Hier vind je ook de meest diverse fauna en flora van Noordoost-Europa.

Uniek stukje natuurgebied in het zand
We starten onze verkenning door langs het 1,1 km lange Cognitief pad van Nagliai te wandelen. Sterke winden creëerden er een uniek landschap met holtes waardoor de bodem van een eeuwenoud bos in het zand werd onthuld. Vier kruisen zijn de stille getuigen van vier Koerse Schoordorpen die hier bedolven onder het zand liggen. Wat verderop nemen we de fiets, de beste manier om dit uniek natuurgebied te doorkruisen. We passeren enkele mooie dorpjes waarvan Nida het grootste en bekendste is. De Duitse schrijver Thomas Man had er namelijk een zomerhuis dat nu dienst doet als museum. Lange tijd was Curonian Spit the place to be voor de Baltische Duitsers en dat is goed te zien aan de bouwstijl van de huizen. Tot Hitler aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog alle Duitsers het beval gaf naar die Heimat terug te keren. Om helemaal in de sfeer te geraken, dineren we in een lokaal restaurant waar we verwend worden met een stevige maaltijd volgens de recepten van de grootvader. Een mooie afsluiter voor een té korte trip ,die naar meer smaakt.

Ging jij al op vakantie in Litouwen?
Dan zijn we benieuwd naar jouw ervaring. Beleefde je er iets leuks of ontdekte je een bijzonder plekje? Laat het ons weten met een reactie hieronder.

P.S. Onderweg prachtige foto’s geschoten?
Deel ze op Instagram en tag ons via @reisreporter of gebruik de hashtag #iedereenreisreporter.

PRAKTISCHE INFO
Algemeen
Toerisme Vilnius | Internet: govilnius.lt/visit-vilnius
Toerisme Klaipéda | Internet: klaipedatravel.lt/
Toerisme Venté Cape | Internet: lithuania.travel/en/place/vente-cape
Toerisme Litouwen | Internet: lithuania.travel
Doen
Gediminastoren | Internet: lnm.lt/muziejai/gedimino-pilies-bokstas/
Arkikatedra Bazilika | Internet: katedra.lt/
Aukštumala Educational Trail | Internet: lithuania.travel/en/place/aukstumala-educational-trail
Curonian Spit | Internet: lithuania.travel/en/place/curonian-spit-national-park-2
Nagliai Cognitive Trail | Internet: lithuania.travel/en/place/nagliai-cognitive-trail
Overnachten
Palaimahoeve | Internet: palaima.ch/lt

 Pin nu en plan later een reis naar Litouwen

Tekst en foto’s: Miet Waes